Με μεγάλη συμμετοχή στην Καταληκτήρια Συνεδρία το μεσημέρι της Κυριακής 9 Οκτωβρίου, σε κλίμα ικανοποίησης και συγκίνησης, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 13ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου που συνδιοργάνωσε η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών με τον Δήμο Αγίου Νικολάου. Η πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Όλγα Γκράτζιου αναφέρθηκε στην εντυπωσιακή συμμετοχή, την καινοτομία, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του Συνεδρίου, που δεν μεγαλώνει απλώς, αλλά βαθαίνει, καθώς σχηματίζονται νέες επιστημονικές (και διεπιστημονικές) οπτικές, και στην ιδιαίτερη δυναμική που εμφανίζουν τα Εργαστήρια που οργανώθηκαν μέσα στο πλαίσιο του Συνεδρίου. Ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός αναφέρθηκε στη συνεργασία του Δήμου με την ΕΚΙΜ για την προετοιμασία και την πραγματοποίηση του Συνεδρίου, στη σημασία που δίνει ο Δήμος στην οργάνωση μεγάλων επιστημονικών γεγονότων και στη δέσμευσή του στη διάσωση και ανάδειξη των τοπικών μνημείων. Ο Γενικός Γραμματέας του Συνεδρίου καθηγητής Αλέξης Καλοκαιρινός αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στα ποσοτικά δεδομένα από τα οποία αναδεικνύεται ένα κορυφαίο ποσοστό συμμετοχής, αλλά ιδιαίτερα στην επίτευξη του μεγάλου στοιχήματος του υβριδικού Συνεδρίου με ελεύθερη, απευθείας μετάδοση στο διαδίκτυο όλων των επιστημονικών εργασιών του (μέχρι και έξι παράλληλων συνεδριών), που παρακολούθησαν περισσότεροι από 1.000 ενδιαφερόμενοι για την αρχαιολογία, την ιστορία τη λαογραφία και τα γράμματα της Κρήτης, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Γενικός Γραμματέας του 13ου ΔΚΣ πληροφόρησε τους συνέδρους για την ηλεκτρονική έκδοση των Πεπραγμένων, τα οποία θα αναρτηθούν σε ηλεκτρονική μορφή, σε λογισμικό ελεύθερης πρόσβασης (Open Source), με στόχο τη γρήγορη και αποτελεσματική διάδοση της επιστημονικής γνώσης, κατά τα πρότυπα του προηγούμενου (12ου) Συνεδρίου, που οργάνωσε επίσης η ΕΚΙΜ. Το επόμενο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο θα διοργανωθεί στα Χανιά από τον παραδοσιακό οργανωτή του εκεί, Φιλολογικό Σύλλογο «Χρυσόστομος», που εκπροσωπήθηκε από τον αρχαιολόγο κ. Μιχάλη Ανδριανάκη. Επίσης, μετά από πρόταση της Οργανωτικής Επιτροπής, η Ολομέλεια υιοθέτησε τα ακόλουθα ψηφίσματα: Ψήφισμα 1: Οι Σύνεδροι του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου που συμμετείχαν στην καταληκτήρια συνεδρία του (9/10/2022) εκφράζουν την εκτίμηση ότι ο πρόσφατος νόμος με τον οποίο πέντε μεγάλα κρατικά μουσεία της χώρας, μεταξύ των οποίων και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, καθίστανται Ν.Π.Δ.Δ. και αποκόπτονται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, θέτει ποικίλα ζητήματα λειτουργίας των Μουσείων σε συνάρτηση με τη συνολική διαχείριση του αρχαιολογικού αποθέματος, και ιδιαίτερα καθιστά προβληματική την αναγκαία και ως σήμερα δεδομένη αμφίδρομη κινητικότητα των στελεχών, επιστημονικών και τεχνικών, μεταξύ της Υπηρεσίας και των δημοσίων Μουσείων. Οι Σύνεδροι εκφράζουν την ευχή η δομική αυτή αναδιάρθρωση να τεθεί εκ νέου σε διάλογο, ώστε η ηγεσία και τα στελέχη της Υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφυπηρέτησαν μετά από μακρά ευδόκιμη θητεία, να αναζητήσουν και να καταλήξουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις, με δεδομένο ότι γνώμονας όλων είναι η εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος. Ψήφισμα 2: Οι Σύνεδροι του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου που συμμετείχαν στην καταληκτήρια συνεδρία του (9/10/2022) εκφράζουν τον προβληματισμό τους για την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ ΥΠΠΟΑ αφενός και φορέων και ιδιωτών των ΗΠΑ αφετέρου, με αντικείμενο συλλογή αρχαίων αντικειμένων του κυκλαδικού πολιτισμού. Η διαδικασία αυτή συνιστά μεταστροφή της ως τώρα πολιτικής του ελληνικού κράτους και προκαλεί ανησυχία για τη δημιουργία προηγούμενου απέναντι στη διεκδίκηση αρχαιοτήτων που έχουν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα. Ψήφισμα 3: Οι Σύνεδροι του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου που συμμετείχαν στην καταληκτήρια συνεδρία του (9/10/2022) εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για την εγκατάλειψη των μνημείων της υπαίθρου και ειδικά των τοιχογραφημένων ναών της Κρήτης. Αξιόλογα τοιχογραφικά σύνολα, κυρίως του 14ου και 15ου αιώνα, κινδυνεύουν να καταστραφούν για πάντα, λόγω έλλειψης χρηματοδοτήσεων. Ζητούμε από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υιοθετήσουν ποιοτικά και όχι αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια για την ένταξη των μνημείων σε προγράμματα χρηματοδότησης. Κρίνουμε επίσης ως αναγκαίο, να προχωρήσει το ΥΠΠΟΑ στην πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού στις αρμόδιες Εφορείες προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να επεμβαίνουν σωστικά. Ψήφισμα 4: Οι Σύνεδροι του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου που συμμετείχαν στην καταληκτήρια συνεδρία του (9/10/2022) εκφράζουν την ανησυχία τους για τις δυσλειτουργίες που παρουσιάζουν τα δημόσια αρχεία της χώρας (τα κεντρικά Γενικά Αρχεία του Κράτους καθώς και τα περιφερειακά) κατά τα τελευταία χρόνια, από τη μηδενική καταβολή λειτουργικών εξόδων. Το πρόβλημα δεν είναι κατ’ αρχήν οικονομικό, αλλά οφείλεται σε διαδικαστικά ζητήματα, τα οποία δεν επιλύονται εγκαίρως από το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας του Θρησκευμάτων. Οι Σύνεδροι εκφράζουν την προτροπή για την άμεση αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων ώστε να Αρχεία να εξασφαλίζουν τα κατάλληλα μέσα για την ασφαλή και εύρυθμη λειτουργία τους. Ευχαριστίες για την υποστήριξη της οργάνωσης του 13ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου εκφράζονται από την ΕΚΙΜ • στον συνδιοργανωτή του Συνεδρίου, Δήμο Αγίου Νικολάου, για την ουσιαστικότατη συμβολή του στη διοργάνωση, στο πρόσωπο του Δημάρχου Αντώνη Ζερβού και των Αντιδημάρχων Χάρη Αλεξάκη και Βαγγελιώς Φανουράκη • στους οικονομικούς υποστηρικτές του Συνεδρίου: το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, την Περιφέρεια Κρήτης και προσωπικά τον Περιφερειάρχη κ. Σταύρο Αρναουτάκη, τον Πολιτιστικό Αθλητικό Οργανισμό Δήμου Αγίου Νικολάου, τα Ιδρύματα Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού, την Τυποκρέτα Α.Ε. και προσωπικά τον κ. Κώστα Καζανάκη, τα Πλαστικά Κρήτης Α.Ε. και προσωπικά τον κ. Γιάννη και την κα. Άννα Λεμπιδάκη, τις Μινωικές Γραμμές Α.Ν.Ε. και τις Αnek Lines & Blue Star Ferries.
Με αμείωτο ενδιαφέρον για τις ανακοινώσεις στα Τμήματα και τα Εργαστήρια και με έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ των Συνέδρων, συνεχίστηκε για τέταρτη ημέρα το ΙΓ΄ Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, ενώ ιδιαίτερα μεγάλη επισκεψιμότητα εξακολουθεί να σημειώνεται στις παράλληλες μεταδόσεις των συνεδριών μέσω της ιστοσελίδας του Συνεδρίου (www.13-iccs.gr). Λατρευτικές, ταφικές και καθημερινές τελετουργικές δράσεις αλλά και η τεχνολογία της κεραμικής κατά την Εποχή του Χαλκού, ποικίλα διεπιστημονικά θέματα που αφορούν στην περιβαλλοντική αρχαιολογία, τη βιοαρχαιολογία, τη μεταλλουργία και τη λιθοτεχνία στην αρχαιότητα, τις κοινωνικές σχέσεις, τις επιδημίες, τις ασθένειες και τον θάνατο, την άμυνα και την πολιτική στη Βενετική Κρήτη, η αρχιτεκτονική, οι μειονότητες, ζητήματα εθνογραφικά και γλωσσολογικά αλλά και η ιατρική στα Νεότερα Χρόνια, έδωσαν τροφή για απαντήσεις αλλά και περαιτέρω έρευνα κατά τις σημερινές συνεδρίες. Μετά το τέλος των πρωινών συνεδριών, πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση των αναρτημένων ανακοινώσεων (posters). Ανάμεσα στις πιο καλές στιγμές του Συνεδρίου ήταν η χθεσινοβραδινή διάλεξη στην Ολομέλεια, του Νεοελληνιστή Αλέξη Πολίτη, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης. Τη διάλεξη παρακολούθησαν ανάμεσα στους συνέδρους ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός και ο Δήμαρχος Ηρακλείου κ. Βασίλης Λαμπρινός. Η ομιλία του Αλέξη Πολίτη είχε ως θέμα «Κρήτη και εθνικοί αγώνες 1821-1869. Το καθρέφτισμά τους στη λογοτεχνία: Ποίηση, ρίμες, αναγνώστες». Όπως ανέφερε ο ομιλητής, «επέλεξα αυτό το θέμα επειδή σε μια πρώτη εποπτική θεώρηση διείδα μια σημαντική απόκλιση της Κρήτης –ορθότερα, των Κρητικών– στις λογοτεχνικές τους συμπεριφορές απ’ ό,τι παρατηρώ στους υπόλοιπους Έλληνες, είτε του ελεύθερου ελληνικού κράτους είτε όσων κατοικούσαν στις χώρες που έλεγχε η οθωμανική κυβέρνηση ή εκείνων που ζούσαν στις ευρωπαϊκές παροικίες». Ο κ. Πολίτης σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι «η μεγάλη κρητική εξέγερση του 1866, το ηρωικό Αρκάδι, όλοι οι αγώνες της τριετίας, αποτέλεσαν ισχυρή και επίμονη πηγή έμπνευσης για την ελληνική λογοτεχνία. Αν όμως αναζητήσουμε πόσοι από τους συγγραφείς ήταν απόδημοι Κρητικοί σε ελεύθερους τόπους γιατί βέβαια όσοι ζούσαν στην ‒Κρήτη δεν θα ήταν φρόνιμο να εκτεθούν–, θα διαπιστώσουμε πως και αυτοί δεν έγραψαν ποιήματα στη λόγια παράδοση παρά τύπωσαν ρίμες. Ετούτη όμως η δεύτερη διαπίστωση μπορεί νομίζω να αποτελέσει μια καλή βάση για να προσεγγίσουμε και την πρώτη». Γιατί, λοιπόν, οι Κρητικοί δεν συμμετέχουν παρά ελάχιστα στην ελλαδική αρχαιότροπη ποιητική παραγωγή στα χρόνια εκείνα; Σύμφωνα με τον κ. Πολίτη, η απάντηση (μετά από πολλή τεκμηρίωση), είναι ότι «οι Έλληνες Κρητικοί δεν έχουν ακόμα την αστική και τη συνακόλουθη εκπαιδευτική συγκρότηση για να συμμετάσχουν στα δίκτυα παραγωγής και ανάγνωσης που εγκαθίστανται με επίκεντρο το Ελληνικό Κράτος. Ωστόσο, στα χρόνια αυτά, τα προηγούμενα και τα κατοπινά, τρέχει αδιάλειπτα η κρητική ποιητική παράδοση της ρίμας, που κάποτε φτάνει στο τυπωμένο χαρτί».
Η αρχιτεκτονική, οι πόλεις, τα λιμάνια και τα νεκροταφεία της προϊστορικής περιόδου, η τέχνη στην Εποχή του Χαλκού, νομισματικά, επιγραφικά και διαχρονικά οικιστικά ζητήματα των Ιστορικών Χρόνων, η ιστορία, μυθολογία, αρχαία γραμματεία και τοπωνυμικές αναφορές της ίδιας περιόδου, η φιλολογία και λογοτεχνία της Βυζαντινής και Βενετικής Κρήτης, ζητήματα φιλολογικά και λογοτεχνικά της νεότερης ιστορίας αλλά και το σημαντικό εργαστήριο για τις ερευνητικές διαδρομές σε τόπους μνήμης, κέντρισαν το ενδιαφέρον συνέδρων και κοινού κατά τις σημερινές πρωινές συνεδρίες του ΙΓ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου. Έντονη η παρουσία των νέων ερευνητών και σημαντική η ανταπόκριση του κοινού που παρακολουθεί και σήμερα τις παράλληλες μεταδόσεις των συνεδριών μέσω της ιστοσελίδας του Συνεδρίου (https://www.13-iccs.gr/ ). Στην Ολομέλεια, ο προσκεκλημένος ομιλητής του Συνεδρίου ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σιένα κ. Enrico Zanini, ανέπτυξε το θέμα «Γόρτυνα Κρήτης στους πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους: Αρχαιολογία μας «μέσης» πόλης της Μεσογείου σε μετασχηματισμό». Ο κ. Zanini μίλησε για την πολύ εντυπωσιακή «μεταμόρφωση» της Γόρτυνας από τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους οπότε έγινε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας Κρήτης και Κυρηναϊκής και γνώρισε μεγάλη οικοδομική ανάπτυξη, ως τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους, την αραβική κατάκτηση τον 9ο αι., την απελευθέρωση από τον Νικηφόρο Φωκά και τη σταδιακή υποβάθμιση της ως πόλεως. «Η βασική έρευνά μας αφορά μία έκταση από το ιερό του Πύθιου Απόλλωνα έως το ρωμαϊκό Πραιτώριο, η λεγόμενη «Βυζαντινή Συνοικία», που αν και μικρή, μας αποκαλύπτει τη μεγάλη εικόνα της βυζαντινής καθημερινότητας, των προβλημάτων που υπήρχαν αλλά και του τέλους της πόλης όταν η Μεσόγειος θα γίνονταν «αραβική» και το ενδιαφέρον από τον νότο της Κρήτης θα στρέφονταν στον βορρά. Η ανασκαφή προσφέρει μεγάλο αριθμό φρέσκων αρχαιολογικών δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία μιας νέας και πιο περίπλοκης εικόνας μιας «μέτριας πόλης» στην Πρωτοβυζαντινή Μεσόγειο». Στην Ολομέλεια, επίσης, προσκεκλημένη ομιλήτρια η ομότιμη καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ κα. Μαρία Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου μίλησε για τη «Βυζαντινή ζωγραφική στον Ν. Λασιθίου (14ος-15ος αι.): Συνέχειες, κενά, ιδιαιτερότητες, μαρτυρίες κοινωνικής πραγματικότητας». Με βάση επιλεγμένα τοιχογραφικά σύνολα επισήμανε όψεις της μνημειακής ζωγραφικής στην ανατολική Κρήτη εντοπίζοντας μαρτυρίες για την κοινωνία και τον υλικό πολιτισμό της εποχής. Η κα. Κητρομιλίδου αναφέρθηκε στη μελέτη τοιχογραφιών βυζαντινής τέχνης σε ναούς του νομού Λασιθίου. «Οι σωζόμενες τοιχογραφίες τεκμηριώνουν τη συνέχεια της βυζαντινής παράδοσης και την απήχηση παλαιολόγειων προτύπων ως προς τα εικονογραφικά προγράμματα και θέματα, την τεχνική, τους εκφραστικούς τρόπους. Στοιχεία της δυτικής τέχνης υιοθετούνται αραιά στη ζωγραφική. Το συγγενικό εικαστικό λεξιλόγιο σε ορισμένα μνημεία είναι ενδεικτικό επικοινωνίας μεταξύ συνεργείων και μετακινήσεων των ζωγράφων» ανέφερε χαρακτηριστικά, τονίζοντας παράλληλα ότι η ποιότητα της τέχνης ποικίλλει ανάλογα με την παραγγελία, τους δημιουργούς ή τις επαφές με καλλιτεχνικά κέντρα. «Ενίοτε ο χαρακτήρας του διακόσμου, η αφιέρωση του ναού, οι παραστάσεις, υποδηλώνουν ιδιαίτερη ταυτότητα σχετική με την παραγγελιοδοσία ή παραπέμπουν στο ιδεολογικό κλίμα της εποχής, όπως στις αντιπαραθέσεις μεταξύ Ορθοδόξων και φιλενωτικών κύκλων», συμπλήρωσε.
Στο κατεξοχήν επιστημονικό μέρος του, με ιδιαίτερα σημαντικές ανακοινώσεις που καλύπτουν την προϊστορική, ιστορική, βυζαντινή και νεότερη ιστορία της Κρήτης και με πολύ μεγάλη συμμετοχή συνέδρων και κοινού, έχει ήδη περάσει το ΙΓ΄ Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο. Ένα μεγάλο στοίχημα που φαίνεται ότι κερδίζεται ήταν η ομαλή απευθείας διαδικτυακή μετάδοση των εργασιών του Συνεδρίου, στην πλήρη ανάπτυξή του σε έξι παράλληλες συνεδρίες, ένα τεχνικό εγχείρημα ιδιαίτερα απαιτητικό που στέφεται με επιτυχία και συγκεντρώνει έναν σημαντικό αριθμό επισκεπτών μέσω της ιστοσελίδας του Συνεδρίου, που παρακολουθούν ελεύθερα τις εργασίες του. Η Παλαιολιθική, Νεολιθική περίοδος και η Εποχή του Χαλκού με τον αρχιτεκτονικό και οικιστικό της αντίκτυπο, η Υγεία και Ασθένεια στις ανθρώπινες κοινότητες ως ένας βασικός άξονας του ΙΓ’ ΔΚΣ, η Γεωμετρική-Ελληνιστική περίοδος αλλά και η Ρωμαϊκή και Πρωτοβυζαντινή Αρχαιότητα, η Βυζαντινή και Βενετική Κρήτη με τους ανθρώπους και τα μνημεία της, η ζωγραφική στη Βενετική Κρήτη, ιστορικά θέματα από τα νεότερα χρόνια, η Αντίσταση και η Κατοχή, Εθνογραφικά και Γλωσσολογικά ζητήματα αλλά και ιδιαίτερα σημαντικά Εργαστήρια που αναφέρονται στην κρητική αρχαιότητα πήραν σήμερα τη σκυτάλη των κρητολογικών ανακοινώσεων. Τρίτος προσκεκλημένος ομιλητής σήμερα, ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λουβαίν, πρώην διευθυντής της Βελγικής Σχολής Αθηνών Jan Driessen ο οποίος μίλησε με θέμα «Επανάσταση. Ανθρωπογενείς καταστροφές στην αρχαιολογία του Αιγαίου». Ο κ. Driessen αναφέρθηκε στο διαχρονικό θέμα των καταστροφών και στα στρώματα καταστροφής τα οποία, όπως ανέφερε, αγαπούν να ερευνούν οι αρχαιολόγοι καθώς συνοψίζουν άριστα χρονολογικές ακολουθίες και κεραμικές τυπολογίες. «Ειδικότερα στην κρητική αρχαιολογία, οι σεισμοί αλλά και τα τσουνάμι, αποτελούν τους συνήθεις υπόπτους για την ερμηνεία εκτεταμένων στρωμάτων καταστροφής, ενώ μικρότερη έμφαση δίνεται στις ανθρωπογενείς καταστροφές μετά από συρράξεις. Η συνδυαστική παρουσία ιχνών από πυρκαγιές, ενδείξεων λεηλασίας και της παρουσίας ανθρώπινων λειψάνων σε τέτοια στρώματα, μαζί με χαρακτηριστικά όπως τα ίχνη μιας λεηλασίας που προηγείται και όχι έπεται μιας καταστροφής, θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως πρακτικές που θα συνόδευαν μια ανθρωπογενή καταστροφή». Ο Jan Driessen, από το σύνολο των καταστροφών που προκάλεσαν ασυνέχειες στην κατοίκηση της Μινωικής Κρήτης, απομονώνει αυτές της Πρωτομινωικής ΙΙΒ (περίπου 2400 π.Χ.). «Οι καταστροφές αυτής της περιόδου ήταν βίαιες και σε αρκετές περιπτώσεις οριστικές. Μύρτος Φούρνου Κορυφή, Μύρτος Πύργος, Βασιλική, Σίσσι και άλλες θέσεις καταστρέφονται από πυρκαγιές και συχνά έχουμε στρώματα καταστροφής τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο του υλικού πολιτισμού (που φαίνεται πως μένει στις θέσεις) αλλά με την απουσία μεταλλικών αντικειμένων, γεγονός που συνηγορεί στην εκδοχή της λεηλασίας, εφόσον μάλιστα οι θέσεις εγκαταλείπονται, είτε οριστικά είτε για μεγάλο διάστημα. Και άλλες θέσεις φαίνεται να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην περίοδο αυτή αλλά δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε διαφοροποιήσεις ή ενδείξεις καταστροφών που ακολούθησαν μετά από ενδογενείς κοινωνικές αναταραχές», συμπλήρωσε. Ο Jan Driessen καταλήγει ότι «οι καταστροφές είναι συχνότερα αποτέλεσμα πολιτικών επιταγών παρά στρατιωτικών αναγκών. Κάθε κτίριο διαθέτει μία ταυτότητα και ακόμα και τα ερείπια μπορούν πολλές φορές να είναι ιδεολογικά φορτισμένα. Άρα, με την ισοπέδωση ενός κτιρίου γίνεται συχνά μια απόπειρα να σβηστεί η μνήμη της πρότερης ακμής του και κοινωνικής λειτουργίας του, χωρίς όμως να εξαλείφει η συναισθηματική του αξία, κάτι που ισχύει τόσο για την Κνωσό και άλλες μινωικές θέσεις όσο και για την Τροία την Καρχηδόνα, τη Βαστίλη και το Τείχος του Βερολίνου».
Σε κλίμα συγκίνησης, με αναφορές στην ιστορική σπουδαιότητα των Κρητολογικών Συνεδρίων έγινε σήμερα (Τετάρτη) η έναρξη του ΙΓ’ Διεθνούς Κρητολογικού Συνέδριου, το οποίο πραγματοποιείται στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου έως τις 9 Οκτωβρίου με την οργανωτική ευθύνη της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών και του Δήμου Αγίου Νικολάου. Αρχαιολόγοι, ιστορικοί, εθνολόγοι, φιλόλογοι, ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό κατέκλισαν τον χώρο του Συνεδρίου κατά την εναρκτήρια εκδήλωση, στην οποία ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Ευγένιος χαρακτήρισε το Κρητολογικό Συνέδριο ως το σημαντικότερο πνευματικό γεγονός που διοργανώνει η Κρήτη μνημονεύοντας με συγκίνηση τους πρωτεργάτες των Κρητολογικών Συνεδρίων και εξήρε τη σημερινή προσπάθεια που ακολουθεί το παράδειγμα εκείνων. Σημειώνεται ότι ο Σεβασμιότατος έχει πρωτογενές ενδιαφέρον για την ιστορική έρευνα, καθώς και τη διάσωση αρχείων και σπανίων εκδόσεων. Η επιστημοσύνη του και η αγάπη του για τα γράμματα έγινε φανερή στον χαιρετισμό που απηύθυνε στους συνέδρους. Στον σύντομο χαιρετισμό του ο πρόεδρος του ΙΤΕ κ. Νεκτάριος Ταβερναράκης, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην σημαντική δραστηριότητα του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών που αφορά στις ανθρωπιστικές έρευνες αλλά και στις πρωτοβουλίες του Ιδρύματος σχετικά με τα κρητολογικά πράγματα όπως η λειτουργία του πρώτου Εργαστηρίου Αρχαίου DNA στην Ελλάδα, οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης αλλά και η Μονάδα Ιατρικής Ακριβείας, προκειμένου η επιστήμη να συνδέεται και με τον πολιτισμό αλλά και την κοινωνία. Στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα του Κρητολογικού Συνεδρίου επισημαίνοντας ότι η Κρήτη, ως κέντρο της ανατολικής Μεσογείου, σταυροδρόμι πολιτισμών και ανθρώπινων μετακινήσεων, παρουσιάζει μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον που αποδεικνύεται από τον επίσης μεγάλο αριθμό πρωτότυπων παρουσιάσεων που ξεπερνούν συνολικά τις 3500 από την έναρξη των Κρητολογικών Συνεδρίων. Ευχαρίστησε, παράλληλα, την ΕΚΙΜ τόσο για το εξαιρετικό της έργο ως επιστημονικής εταιρείας αλλά και γιατί εφαρμόζει έμπρακτα τον συγκρητισμό διοργανώνοντας τα Κρητολογικά Συνέδρια στην ανατολική Κρήτη με απόλυτη συνέπεια. Την έναρξη των εργασιών του Κρητολογικού Συνεδρίου κήρυξε ο Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Σταύρος Αρναουτάκης ο οποίος τόνισε ότι η θεματολογία του συνιστά μία σπουδαία διανοητική άσκηση και πρόκληση στη συγκυρία που διανύουμε «καθώς η ιστορική μελέτη των τριών μεγάλων περιόδων της κρητικής ιστορίας, όπως έχουν προσδιοριστεί, αποτελεί σημαντικό πυλώνα για την επιστημονική έρευνα στην Κρήτη, αλλά και για την υπόλοιπη Ελλάδα. Εξέφρασε επίσης τη βεβαιότητα ότι στο 13ο Κρητολογικό Συνέδριο θα επιβεβαιωθεί εκ νέου ο δυναμισμός και η ακτινοβολία της σύγχρονης και εξωστρεφούς Κρήτης, μιας Περιφέρειας που πραγματοποιεί άλματα ψηφιακής και πράσινης μετάβασης, προσελκύοντας διεθνές επενδυτικό ενδιαφέρον. Καλωσορίζοντας στου σύνεδρους η πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης κα. Όλγα Γκράτζιου εξήγησε το σκεπτικό επιλογής της κεντρικής θεματικής, που αφορά στις ρήξεις και τις επαναστάσεις με αφορμή την επέτειο των διακοσίων χρόνων από το 1821, αλλά και τη δεύτερη θεματική που προέκυψε από τη συγκυρία της πανδημίας και αφορά στην υγεία και την ασθένεια στις ανθρώπινες κοινότητες. Παράλληλα αναφέρθηκε στις συνεδρίες, τις ολομέλειες, τους κεντρικούς ομιλητές αλλά και στην παράδοση στην έκδοση των Πρακτικών. Άπό την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας της Οργανωτικής Επιτροπής, Πρόεδρος της ΕΚΙΜ καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξης Καλοκαιρινός, πριν δώσει πρακτικές οδηγίες στους συνέδρους, τους καλωσόρισε με τη φράση «Εμείς, η ΕΚΙΜ» και επισήμανε ότι «η ΕΚΙΜ ανήκει σε αυτή την κατηγορία των πληθυντικών προσώπων των οποίων το «εμείς» περιέχει πρόσωπα που η ζωή τους δεν καταλαμβάνει όλη τη χρονική έκταση του «εμείς». Το πρόσωπα αυτά είναι συστατικά του «εμείς» της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Η ΕΚΙΜ παρέχει υποδομές για την επιστημονική δραστηριότητα που αποβλέπει σε κοινωνική απόδοση. Ιστορικά το Κρητολογικό συνέδριο είναι μια τέτοια υποδομή. Η ΕΚΙΜ, δηλαδή, αποβλέπει σ’ ένα «εμείς» που υπερβαίνει την επιστημονική κοινότητα και, φυσικά, την ίδια την ΕΚΙΜ». Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στον υβριδικό χαρακτήρα του Συνεδρίου και στη δυνατότητα του κοινού να παρακολουθήσει σε απευθείας διαδικτυακή μετάδοση όλες τις επιστημονικές εργασίες του (www.13-iccs.gr). Στην έναρξη των εργασιών το παρών έδωσαν μεταξύ άλλων, ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΆ Λασιθίου κ. Μανώλης Θραψανιώτης, ο Άντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κ. Γιάννης Άνδρουλάκης, η Συντονίστρια της Άποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κα. Μαρία Κοζυράκη, οι δήμαρχοι Σητείας κ. Γιώργος Ζερβάκης και Χερσονήσου κ. Γιάννης Σέγκος, εκπρόσωπος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Πέτρας και Χεροννήσου, αντιδήμαρχος Αγίου Νικολάου Χάρης Αλεξάκης, ο κ. ο αντιδήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου κ. Δημήτρης Τζιράκης. Πρώτος προσκεκλημένος ομιλητής ο κ. Alexandre Farnoux, Επίτιμος Διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και πρώην καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης ανέπτυξε το θέμα «Η εφεύρεση της Κρήτης: Στο εργαστήριο των Gillieron (1898-1980)» και αναφέρθηκε στα αρχεία του εργαστηρίου των Gillieron, Ελβετών καλλιτεχνών που εργάστηκαν στην Ελλάδα για περισσότερο από έναν αιώνα, συνεργάτες του Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό. Οι αναπαραστάσεις και τα εκμαγεία που κατασκεύασαν, άλλαξαν την αρνητική εικόνα της αρχαίας Κρήτης εξαιτίας των πειρατών και των μισθοφόρων. Δεύτερος προσκεκλημένος ομιλητής ο Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Χρήστος Λούκος, ο οποίος μοιράστηκε με το κοινό μερικές σκέψεις για τη μελέτη ενός κοινωνικού σχηματισμού, με παραδείγματα κυρίως από την Ερμούπολη, τη Σέριφο και το Ρέθυμνο ενώ μιλώντας στο iccs channel επισήμανε την ανάγκη διάσωσης, ταξινόμησης και ιστορικής επεξεργασίας κάθε αρχειακού υλικού, εκφράζοντας, ωστόσο, τη θλίψη του για την αδιαφορία της Πολιτείας την τελευταία τριετία για τα προβλήματα των Αρχείων σε όλη την Ελλάδα.
Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και η Οργανωτική Επιτροπή του ΙΓ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου ευχαριστούν την επιστημονική κοινότητα των Κρητολογικών Σπουδών για την ανταπόκρισή της στην πρόσκληση συμμετοχής στο Συνέδριο που ξεπέρασε κάθε προσδοκία με την υποβολή άνω των 380 προτεινόμενων ανακοινώσεων. Λόγω του μεγάλου αριθμού των προτάσεων, η αποδοχή ή μη αποδοχή τους θα γνωστοποιηθεί στους ενδιαφερομένους ως την Παρασκευή 20 Μαΐου 2022. Το σημαντικό έργο της ανώνυμης κρίσης των υποβληθεισών ανακοινώσεων έχουν αναλάβει τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου, τα οποία η Οργανωτική Επιτροπή ευχαριστεί θερμά για την συμβολή τους στην διοργάνωση.
Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και η Οργανωτική Επιτροπή του ΙΓ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου υπενθυμίζουν στους ενδιαφερόμενους να μετάσχουν στο Συνέδριο ότι μπορούν να υποβάλουν περίληψη της προτεινόμενης συνεισφοράς τους (με ανακοίνωση ή εργαστήριο) έως τις 28 Φεβρουαρίου 2022, σύμφωνα με όσα ορίζονται στη Δεύτερη Εγκύκλιο του Συνεδρίου που βρίσκεται αναρτημένη στην ιστοσελίδα του, www.13-ICCS.gr. Το ΙΓ΄ Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, μετά την αναβολή του για ένα έτος λόγω της πανδημίας, θα πραγματοποιηθεί στην πόλη του Αγίου Νικολάου από την Τετάρτη 5 ως την Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2022. Το Συνέδριο θα είναι «υβριδικό»: Η συμμετοχή θα είναι δυνατή είτε με φυσική παρουσία στους συνεδριακούς χώρους, είτε εξ αποστάσεως μέσω του διαδικτύου. Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και η Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου με τη σύμπραξη του Δήμου Αγίου Νικολάου φιλοδοξούν να συνεχίσουν τη γόνιμη παράδοση των Κρητολογικών Συνεδρίων, ξεπερνώντας τα εμπόδια που δημιουργεί η παγκόσμια αβεβαιότητα για τη δημόσια υγεία, διασφαλίζοντας την τήρηση όλων των υγειονομικών μέτρων στους χώρους του Συνεδρίου, αλλά δίνοντας και τη δυνατότητα σε Συνέδρους να συμμετάσχουν εξ αποστάσεως, διαδικτυακά, σ’ αυτό. Οι Οργανωτές ενθαρρύνουν, πάντως, τους Συνέδρους να συμμετάσχουν με φυσική παρουσία ώστε το Συνέδριο να αποτελέσει τόπο πραγματικής συνάντησης της μεγάλης επιστημονικής του κοινότητας.
Η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών και η Οργανωτική Επιτροπή του 13ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, ενημερώνουν την επιστημονική κοινότητα και το ενδιαφερόμενο κοινό ότι το Συνέδριο, μετά την αναβολή του για ένα έτος λόγω της πανδημίας, θα πραγματοποιηθεί στην πόλη του Αγίου Νικολάου με τη σύμπραξη του Δήμου της πόλης, από την Τετάρτη 5 ως την Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2022. Το Συνέδριο θα είναι «υβριδικό»: Η συμμετοχή θα είναι δυνατή είτε με φυσική παρουσία στους συνεδριακούς χώρους, είτε εξ αποστάσεως μέσω του διαδικτύου.
Με την διοργάνωση του 13ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνέδριου, το οποίο θα γίνει στην πόλη του Αγίου Νικολάου, από την Τετάρτη 6 έως την Κυριακή 10 Οκτωβρίου 2021, ο θεσμός του μεγάλου διεπιστημονικό forum συμπληρώνει την έκτη δεκαετία συνεισφοράς στην ανάπτυξη και διάχυση της κρητολογικής γνώσης. Στα εξήντα αυτά χρόνια επιτυχημένης πορείας αποτέλεσε ένα ευρύ πεδίο συνάντησης ερευνητών όλων των περιόδων της Κρητικής προϊστορίας και ιστορίας. Τεκμήριο της αποδοχής και του κύρους που έχει ο θεσμός στην επιστημονική κοινότητα συνιστούν οι 3.615 πρωτότυπες εργασίες που έχουν παρουσιαστεί από Έλληνες και ξένους ερευνητές στο διάστημα 1961-2016, μελέτες προσιτές στο ευρύ κοινό μέσω των έντυπων ή ηλεκτρονικών εκδόσεων «Πεπραγμένων», που έπονται των Συνεδρίων. Πρόκειται για το έβδομο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο που διοργανώνεται από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, που ίδρυσε και καθιέρωσε τον θεσμό των Κρητολογικών Συνεδρίων, αρχής γενομένης από το Α΄ Δ.Κ.Σ., που πραγματοποιήθηκε το 1961 στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, η οποία είχε μόλις ανακαινισθεί και παραδοθεί σε δημόσια χρήση με πρωτοβουλία και μέριμνα της Ε.Κ.Ι.Μ.
